مجروحی که به بلندی قد انسان، از او خون فواره می زد

دکتر یوسفی که در "۷مهر” سال ۵۹ از ساعت ۱۰ شب تا ۸ صبح ۲۶۱ جنازه و ۵۷۰ زخمی را دیده است در بخشی از خاطرات خود در کتاب جراحی در خاکریز آورده است:

یک روز مجروحی را به بیمارستان طالقانی آوردند که ترکش به شریان اصلی گردن او خورده بود. سریعاً گردن را باز کردم و دیدم شریان مثل یک کتاب باز شده است.

یکی از شاخه های آن را برداشتیم، وصله کردیم به جریان اصلی و خوشبختانه مجروح نجات پیدا کرد.

یک روز صبح هواپیماهای عراقی پادگان سوسنگرد را بمباران کردند. ابتدا در ارتفاع پایین، ستادها را زده و وقتی پرسنل به محوطه آمده بودند، نفرات را به رگبار بسته بودند. در این عملیات ۶۰۰ کشته و مجروح داشتیم. در این گونه مواقع سعی می کردیم از تراکم انسانی و دخالت های غیر پزشکی در محوطه کاسته بشه. راهروها را می بستیم که کسی به عنوان همراه وارد نشه. همان طور که یک مجروح در اتاق عمل در حال جراحی بود، مجروح بعدی در اتاق مجاور، آماده ی عمل می شد.

در این اثنی، راننده ی آمبولانس با سرعت پرید توی اتاق عمل و گفت: دکتر بیا یک مجروح داریم که از همه جای بدنش هوا می آد بیرون. رفتم دیدم ترکش های متعددی به ریه اش خورده، وقتی نفس می کشه، از همه جاش حباب می زنه بالا. جناق سینه اش هم کنده شده بود، به طوری که قلب و عروق و ریه ها دیده می شد. او را به ریکاوری بردیم و نشسته بدون بی هوشی با سرعت زیاد تراکستمی کردم. یک لوله تنفسی توی تراشه اش و بلافاصله چستیو گذاشتم و او را به اتاق عمل بردیم. ریه و پرده ی جنب آن را دوختیم. قسمت میانی قفسه ی صدری فاقد هر گونه پوست و گوشت و استخوان بود. پوست شکم را به صورت یک کمربند در آوردم، آزاد کردم واز ناف تا زیر دنده ها، مثل یک کشو آوردم بالا روی جناق گذاشتم و پوششی به ناحیه ی قلب و عروق دادم. سپس از پوست ران برداشته و روی شکم گذاشتم و بعد از ۲۴ ساعت او را اعزام کردیم.

بعدها یک روز در سال ۶۸ در بیمارستان شفا در کرمان نشسته بودم. دیدم یک پدر و پسری وارد بخش ترمیمی بیمارستان شدند و سراغ دکتر یوسفی را گرفتند. آن ها  یک مدرک پزشکی اولیه که معمولاً هنگام اعزام مجروح با او همراه می کردیم، با خود داشتند.

چون معمولاً شرح عمل مجروحین هنگام اعزام گم می شد، من معمولاً دو تا شرح عمل می نوشتم. یکی را همراه دیگر مدارک مجروح می گذاشتم و یکی را به خود مجروح می دادم یا در جیب لباسش می گذاشتم. این شخص شرح عملی که من در لباس خودش گذاشته بودم، نگه داشته بود. وقتی خود را معرفی کرد، دیدم همان مجروحی است که پیش از این وصف کردم. گفت: وقتی زیاد تحرک دارم احساس تنگی نفس می کنم. گفتم: این طبیعی است.

او جناق سینه نداشت. آن ها برای تشکر آمده بودند.

یک روز ۴۵ هواپیمای میگ و میراژ های فرانسوی برای بمباران اهواز وارد آسمان ایران شدند و بی وقفه شهر را کوبیدند. این هواپیما ها به صورت کمربند از منطقه ی گلستان شروع به بمباران کردند و هر چه به ما نزدیک تر می شدند، صدای آن ها واضح تر می شد. من از اتاق عمل پریدم بیرون و وارد محوطه ی بیمارستان شدم،‌خانم وزیری که پرستار بود، حدوداً ۷۰ سال سن داشت،‌وقتی دید من می خواهم وارد محوطه ی بیمارستان شوم،‌در راهرو، برای حفظ جان من نشست روی زمین و پاهای مرا محکم گرفت و اصرار می کرد که دکتر بیرون نرو. دو دستم را روی شانه های او گذاشتم محکم فشار دادم و پاهای خودم را آزاد کردم. رفتم به پرسنل سفارشات لازم را دادم که نظم و انضباطی برقرار شود. آن روز ۱۰۶ کشته و زخمی داشتیم.

یک روز در بمباران هوایی شهر اهواز، گفتند که مرکز شهر و خیابان نادری بمباران شده است. من به اتفاق دکتر نادری که دکتر بی هوشی بود، در اتاق عمل نشسته بودیم. که یک مرتبه خبر دادند که خیابان نادری و پل سفید (پل معلق اهواز) بمباران شده است. دکتر نادری دو دستی زد توی سرش و گفت: وای زن و بچه ام کشته شدند.

با سرعت بلند شد، لباس اتاق عمل را در آورد. پیراهن سفید راه راهی پوشید و بدون این که شلوار بپوشد،‌با پیراهن و شورت و شلوار دوید به طرف در خروجی. رفتم توی راهرو  او  را صدام زدم و گفتم: دکتر، نگاهی به قیافه ی خودت بینداز. نگاه کرد و برگشت شلوارش را پوشید و رفت. خوشبختانه خانواده ی او آسیب ندیده بودند.

در عملیات کربلای ۵، یک روز آقای دکتر اخوان آذری و آقای دکتر حبیبی از تهران و مشهد اعزام شده بودند. آقای پارسا ما را به هم معرفی کرد. بعد از حال و احوال، گفتم: باید به اتاق عمل بروم.

دکتر اخوان گفت: صبر کنید، آقای دکتر! من صبح و بعد از ظهر باید حتماً شیر و نسکافه بخورم. ضمناً برای اسکان به اتاق شما هم نمی آیم چون شلوغ است، بگویید یک اتاق در طبقه ی بالای بیمارستان برایم آماده کنند.

ما ۱۰-۱۲ نفر پزشک و تکنسین با هم در یک سوئیت زندگی می کردیم. به دکتر اخوان گفتم چشم.

به آقای پارسا هم گفتم یکی از اتاق های بالا را برای ایشان آماده کنند. دکتر اخوان رفت یک اتاق که نور مناسبی داشت، انتخاب کرد. بعد هم درخواست کرد که جلو پنجره ها را با گونی شن، حصار کنند. درب اتاق هم به درخواست ایشان در حد عبور یک نفر باز بود و بقیه اش را با کیسه های شن بسته بودند. اتاق مثل تاریکخانه شده بود. گفتم برایش شیر و نسکافه هم بردند.

 

من رفتم اتاق عمل. وقتی برگشتم، گفتند دکتر اخوان جلو اتاقش منتظر من است. رفتم دیدم جلو همان جایی که با گونی های شن، سنگر درست کرده اند، صندلی گذاشته و در حال نوشیدن شیر و نسکافه منتظر من است. قدری راجع به اوضاع صحبت کردیم.

بعداً با دکتر ابوالحسن امامی که الان مدیر جراحی های فک و صورت هستند و حقیقتاً خیلی در زمان جنگ خدمت کردند، تصمیم گرفتیم با دکتر اخوان شوخی کنیم.

شب دکتر اخوان را به اتاق خودمان دعوت کردیم و در مورد موشک باران دشمن برایش توضیح دادیم و خلاصه گفتیم با چنین صدایی می آید و در خاموشی اصابت می کند. کلی صغری و کبری چیدیم.

قرار شد سر ساعت ۸ که هوا تاریک شد، دکتر امامی چراغ ها را خاموش کند و ما پروژه ای که در نظر داشتیم، اجرا کنیم. یک وسیله ای داریم در پزشکی به نام "درن” که لاستیکی و دراز است. بعد از عمل برای تخلیه خونابه از آن استفاده می شود. یک طرفش را می بستیم و آن را باد می کردیم و هنگام رها شدن مثل یک موشک عمل می کرد.

دکتر کیهانی، دکتر امامی، من و چند نفر دیگر و معاون وزیر در امور بهداشتی که برای بازدید از جبهه ها آمده بود، همه در اتاق بودیم. دکتر اخوان را در جای مناسبی که محل عبور موشک مورد نظر باشد، نشاندیم.

در موعد مقرر، چراغ خاموش و موشک رها شد. وقتی چراغ را روشن کردیم، دیدیم رنگ و روی دکتر اخوان مثل گچ سفید شده و معاون وزیر هم سرپا و وحشت زده ایستاده روی تخت و دکتر کیهانی هم از اتاق فرار کرده است.

خلاصه به آن ها گفتیم: این یک شوخی بود. من به دکتر اخوان گفتم: من هم مثل شما داوطلب خدمت به مجروحین هستم، لذا این جا نباید جوّ دستوری حاکم باشد و باید همه صمیمانه خدمت کنیم.

یک روز عصر دکتر دخانچی پاتولوژیست، چایی درست کرده بود. از من و دکتر شریف دعوت کرد با هم چایی بخوریم. بعد از صرف چای، من به اتاق عمل رفتم.

بیست دقیقه بعد بمباران هوایی شروع شد و مرتب مجروح می آوردند. دیدم یک نفر خاک آلود از دور می آید که قیافه اش به نظر آشناست. جلوتر که آمد، دیدم دکتر دخانچی است. او به آزمایشگاه پاتولوژی کیان پارس متعلق به دانشگاه علوم پزشکی اهواز رفته بود که هواپیماهای عراقی آزمایشگاه را زده بودند و دیوار ریخته بود روی دکتر.

یکی از تکنسین ها که به اتفاق چند نفر دیگر در محوطه فوتبال بازی می کردند، مورد اصابت ترکش واقع شده و به شدت مجروح شده بود. او در اثر این جراحات شهید شد. اما دکتر دخانچی به حمدالله آسیب جدی ندیده بود. یک ترکش به بازو و یکی به ران او خورده بود که مورد مداوا قرار گرفت.

جوان ۲۵  ساله ای را آوردند که روده ی بزرگ و ناحیه ی مقعدش تیر خورده بود. او را به اتاق عمل بردم . شکم را تمیز کردم و روده را گذاشتم بیرون و او را کلاستمی و زخم هایش را تمیز کردم.

مجروحی را آوردند که شریان رانش قطع شده بود و خون به شدت بیرون می ریخت. آن روز من در اورژانس مسئول تفکیک مجروحین بودم. چند مجروح خیلی اورژانسی داشتیم که این قطع شریانی، نفر چهارم یا پنجم بود. یک امدادگر را گذاشتم کنار او و گفتم با انگشت محل قطع شریان را فشار دهد که جلو خونریزی گرفته شود. وقتی انگشت را بر می داشتیم به بلندی قد انسان، خون فواره می زد. ممکن بود در اثر خونریزی زیاد، شهید شود.

مجروح وارد حالت شوک شده بود. من داشتم مجروحین را کنترل می کردم که دیدم امدادگر آن مجروح قطع شریان را رها کرده و به سراغ مجروحی که صورتش خونی بود، رفته است. خیلی عصبانی شدم. بر سر او داد زدم و گفتم چرا این مجروح را رها کردی؟! او فکر می کرد این مجروح سرو صورتش سالم است و فقط ران او خونریزی دارد، پس خیلی مشکل ندارد. لذا به سراغ مجروحی رفته بود که سرو صورتش خونی بود. این ها به دلیل بی تجربه گی امدادگر اتفاق می افتاد. خیلی عصبانی بودم، دنبال امدادگر دویدم که او را بزنم.

مجروح را به اتاق عمل بردم و خودم مشغول شدم . ۱۰ واحد خون و چندین سرم به او تزریق کردیم تا توانستیم فشار خون را به ۱۰ ـ ۸ برسانیم و سپس او را عمل کردم و پیوند شریان زدم.

در یکی از عملیات ها، دزفول بودم . به من گفتند سریع خود را به اندیمشک برسان که پادگان دو کوهه را زده اند و تعداد مجروحین و شهدا خیلی زیاد است.

انبارهای مهمات دو کوهه را زده بودند و آمار مجروحین و شهدا بالا بود. خود را به بیمارستان راه آهن اندیمشک رساندم. اورژانس لبالب پر از زخمی بود. همان طور که مجروحین را می دیدم، یک جوانی را مشاهده کردم که در اثر انفجار، ریه اش آبکش شده بود. نفس که می کشید از سوراخ ها هوا و حباب بیرون می زد.

داشتم به او رسیدگی می کردم، گفته بودم یک نفر دست روی تراشه اش بگذارد و من لوله توی ریه اش بگذارم. متأسفانه بقدری حال او وخیم بود که من نتوانستم برایش کاری انجام دهم و او به شهادت رسید. حالت نگاه این جوان را هیچ گاه فراموش نمی کنم. با نگاه از من می خواست که او را نجات دهم. او می خواست زنده بماند، ولی نشد.

با شهادت او، از این که نتوانستم کاری برایش بکنم، مستأصل شدم. یک حالت رخوت و بی حالی به من دست داد. در همین حال یک نفر مرا صدا زد، برگشتم دیدم یکی از همشهریان و هم محله ای هاست. با دیدن او روحیه ام قدری عوض شد.