نگاهی گذرا به عملیات كربلای 5/ سقوط روحی روانی در بغداد
چهارشنبه, ۲۰ دی ۱۳۹۶ ساعت ۰۷:۱۲
یک میدان مین به عمق 150 متر، سه ردیف سیم خاردار حلقوی زوجی، یک میدان مین به عمق 100 تا 150 متر، سیم خاردار فرشی به عرض 4 متر و میادین مین دیگر به عمق 30 متر. سنگرهای کمین نیز در فاصله های نامنظم بین خطوط دفاعی عراق وجود داشت.
نوید شاهد کرمان، به مناسبت سالروز عملیات کربلای 5 نگاهی تحلیلی به این عملیات می اندازیم:
خلاصه عملیات
هر چند عملیات كربلای 4 به اهداف تعیین شده نرسید، لیكن یك نتیجه بزرگ نظامی در پی داشت و آن اینكه راه نفوذ به مواضع مستحكم شرق بصره را نشان داد. موفقیت قرارگاه نجف در شكستن چند رده از خطوط دشمن در منطقه پنج‌ضلعی، در جریان عملیات كربلای 4، مبنای طرح‌ریزی عملیات كربلای 5 گردید.
بر همین اساس، بلافاصله پس از توقف عملیات كربلای 4 تلاش شبانه‌روزی فرماندهان سپاه پاسداران برای طراحی عملیات و آماده‌سازی منطقه و یگان‌های رزم آغاز شد و سرانجام در بامداد 19/10/ 1365، عملیات كربلای 5 با رمز مبارك " یا زهرا (س) " در منطقه شلمچه به اجرا درآمد.
در این عملیات 200 گردان از سپاه – كه در سه قرارگاه عملیاتی سازمان‌دهی شده بودند – با عبور از منطقه آب گرفته شرق كانال پرورش ماهی و منطقه پنج‌ضلعی، موانع نفوذناپذیر دشمن را پشت سر گذاشتند و تا روز 7 / 11/ 65 ضمن انهدام بخش و سیعی از قوای دشمن، تا غرب نهر جاسم پیشروی كردند.
متقابلاً، دشمن برای مقابله با قوای ایران، یگان هایش را یكی پس از دیگری – كه در مجموع به بیش از 400 گردان می‌رسید – وارد منطقه‌كرد و پس از نبردی سنگین با تحمل آسیب فراوان، از ادامه نبرد بازایستاد. با موفقیت این عملیات، كه حضور نیروهای ایران را در حومه بصره در پی داشت، مخالفین پیروزی جمهوری اسلامی در جنگ، در صدد برآمدند تا با تصویب قطعنامه 598 در شورای امنیت سازمان ملل، كه در آن برای اولین بار به خواسته‌های ایران توجه شده بود، برای پایان جنگ متحد شوند.
عراق كه نظام بین‌الملل را حامی خود می‌دانست و تصویب قطعنامه را به عنوان راه‌حلی برای نجات خود از حملات ایران تلقی می‌كرد، بلافاصله آن را پذیرفت. در مقابل، جمهوری اسلامی ایران بر سر اجرای آن به مذاكره با دبیر كل سازمان ملل نشست و اگر چه به توافقاتی نیز دست یافت، لیكن چون پیروزی ایران در جنگ مورد نظر نبود، از موفقیت دیپلماتی جمهوری اسلامی جلوگیری شد.
ضرورت انجام عملیات
موقعیت برتر سیاسی ـ نظامی ایران كه در فتح فاو توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حاصل شده، به رغم تلاشهای دشمن در چارچوب استراتژی دفاع متحرك، حملات هوائی به مراكز صنعتی، حمله به منابع نفتی و نفت كش های ایران و سایر اقدامات تبلیغاتی و روانی، همچنان به سود جمهوری اسلامی حفظ شد.
عملیات كربلای 4 از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به این منظور طرح ریزی و اجراء شد كه ایران به بهره‌گیری از موقعیت برتر سیاسی ـ نظامی، با افزایش فشار به حامیان جهانی و منطقه‌ای عراق، شرایط را برای كسب پیروزی سیاسی در جنگ با اتكا به پیروزی نظامی فراهم سازد. در واقع می‌توان گفت كه فتح فاو به رغم ابعاد و جوانب مختلف آن، نتوانست شرایط و خواسته‌هایمان را تأمین نماید. طبیعتاً در چنین شرایطی پیش‌بینی می‌شد كه اجرای یك عملیات پیروز دیگر، امكان تحقق خواسته‌های جمهوری اسلامی را فراهم خواهد آورد.
عدم حصول نتیجه مطلوب درعملیات كربلای 4، با توجه به مقاصد عملیات و پیامدهای تعیین كننده آن در روند تحوّلات سیاسی ـ نظامی جنگ، جمهوری اسلامی را در وضعیت دشواری قرار داد. چون كلیه دستاوردهای جنگ پس از آزادسازی مناطق اشغالی و به ویژه پس از فتح فاو كه نهایتاً موازنه سیاسی ـ نظامی جنگ را به سود جمهوری اسلامی تغییر داده بود، در معرض تهدید قرارگرفت. عراق كه از مدت ها قبل به رغم كلیه اقدامات و تلاش هایش، در تغییر روند كلی جنگ به سود خود ناكام مانده بود، تحت شرایط جدید مترصّد بهره‌برداری از اوضاع برای حمله به منطقه فاو و بازپس‌گیری این منطقه ونهایتاً تغییر اوضاع سیاسی ـ نظامی به نفع خود بود.
از سوی دیگر، در ایران، شرایط سیاسی حاكم بر كشور و روند تبلیغات تحت شعار «تعیین سرنوشت جنگ» و نیرو و امكاناتی كه به همین منظور به جبهه سرازیر شده بود، از جمله عواملی بود كه بر پیچیدگی اوضاع برای پاسخگویی به انتظارات پدید آمده در جامعه می‌افزود. در واقع، در افكار عمومی جامعه چنین تصور می‌شد كه با توجه به فراهم سازی كلیه شرایط از جمله بسیج نیرو و امكانات به جبهه ها، موقعیت برای وارد ساختن ضربه تعیین كننده بر دشمن فراهم آمده و برای كسب پیروزی هیچگونه مانعی وجود ندارد.
در سایه پیدایش چنین وضعیت دشوار، اتخاذ هرگونه تصمیم با توجه به تأثیرات و پیامدهای تعیین كنندة آن بسیار پیچیده و سخت می‌نمود. ولی در عین حال پس از قطعی شدن مسئله افشای تاكتیك ویژه عملیات و عدم امكان حصول پیروزی، دستور توقف عملیات كربلای 4 به کلیه قرارگاه ها و فرماندهان یگان ها صادر شد. این تصمیم زمانی اتخاذ و ابلاغ شد كه تنها 20% از توان نیروهای خودی با دشمن درگیر شده بود و طبعاً در اختیار داشتن نیروی كافی و نیز ضرورت های گوناگونی كه انجام عملیات و كسب پیروزی را ایجاب می‌كرد، بر روند تصمیم‌گیری ها سایه افكنده بود.
«حفظ برتری سیاسی ـ نظامی جنگ» به سود جمهوری اسلامی و مقابله با ایجاد هر گونه «ركود در جبهه‌های نبرد» از مهمترین عواملی بود كه ضرورت انجام عملیات با شرط كسب پیروزی را ایجاب می‌كرد. در واقع، تجارب جنگ پس از فتح خرمشهر به مدت چهار سال بر این مسئله تأكید داشت كه هر گونه تعلّل واتّخاذ تصمیم نامناسب برای «انجام عملیات پیروز» روند تحولات جنگ را به گونه‌ای غیرقابل اجتناب به زیان جمهوری اسلام تغییر خواهد داد.
جوّ حاكم بر كشور وانتظارات مردم و همچنین احتمال حمله دشمن به فاو، از جمله عواملی بود كه ضمن تأكید بر ضرورت انجام عملیات، شرایط را نیز برای انجام آن تسهیل می‌كرد.
- منطقه آب گرفتگی و کانال ماهی (جناح راست منطقه شلمچه )
به طور کلی موانع طبیعی و عوارض مصنوعی ایجاد شده منطقه شلمچه، در سیستم پدافندی دشمن قرار داشت به همین دلیل، لازمه بررسی خطوط پدافندی عراق، توجه به نقش موانع و عوارض منطقه بود که به آن اشاره شد .
هر چند وجود آب گرفتگی در شمال پنج ضلعی، تا اندازه ای خیال عراق را از دادن جناح به ما آسوده می کرد، ولی در عین حال، برای اطمینان بیشتر و و همچنین نزدیک تر کردن خط خود به ما و نیز ایجاد رده های متعدد در مقابل نیروهای ایرانی،اقدام به احداث چندین خاکریز از پاسگاه " کوت سواری " به پاسگاه بوبیان و از آن جا به طرف شمال کرد. همچنین با زدن دو پل جدید بر روی کانال ماهی و ایجاد جاده آنتنی و عمود بر خاکریزهای فوق، به تقویت این خط پرداخت. آنچه عراق را به این کار وادار کرد، دلایل زیر بود:
- جلوگیری از نزدیک تر شدن نیروهای ما به کانال ماهی و ممانعت از سر پل گیری ما در غرب آن
- پوشاندن ضعف جناحی شمالی پنج ضلعی شلمچه به وسیله ایجاد رده های متعدد
- خشک کردن غرب خاکریزهای احداثی با ایجاد موانع واستحکامات
- ممانعت از تردد شناورهای ایران و اختلال در اتصال نیروهای پیشتاز و عقبه مهاجم با ایجاد دژها و سیل بندهای فوق الذکر .
دژهای جدیدالاحداث که به عنوان خط اول، دوم و سوم دشمن در شرق کانال ماهی محسوب می شد عبارت بودند از:
خط اول: به فاصله 4 کیلومتری شرق کانال ماهی و به موازات آن، دژی به ارتفاع 2 و عرض 10 متر، پاسگاه مرزی کوت سواری را به پاسگاه بوبیان متصل می کرد. این دژ به وسیله خاکریزی که در لبه شرقی آن احداث شد، تامین می گردد. طول این خط نزدیک به 10 کیلومتر و بر روی آن مواضع پیاده وجود دارد. میادین مین و رده های متعدد سیم خاردار در کنار سنگرهای کمین جلوی دژ، تامین خط اول عراق بود، عبور ومرور نیروهای عراقی، از جاده های آنتنی متصل به این دژ و از زمین مربعی شمال آب گرفتگی انجام می شد.
خط دوم : دژی به عرض 8 متر و ارتفاع تقریبی 2 متر که در فاصله 500 متری دژ اول و به صورت موازی با آن احداث شده بود. این خط هنوز تکمیل نشده بود اما خط دوم عراق به حساب می آمد.
خط سوم: ضلع شرقی کانال پرورش ماهی، به عرض 10 متر و ارتفاع 2 تا 3 متر که دارای مواضع پیاده بود.
خط چهارم: ضلع غربی کانال پرورش ماهی، به عرض 10 متر و ارتفاع 2 تا 3 متر که مواضع پیاده بر روی آن احداث شده بود. دو ضلع کانال پرورش ماهی توسط دو پل خاکی که در زیر آن لوله هایی جهت عبور آب تعبیه شده است، به یکدیگر متصل می شود. طول این پل ها نزدیک به یک کیلومتر و عرض آنها 12 متر بود.
خط پنجم: چسبیده به ضلع غربی کانال ماهی، مواضع نیم دایره ای به شعاع تقریبی 200 متر و عرض 4 متر و ارتفاع تقریبی 2 متر ساخته شده است. بر روی این مواضع، کانال جهت تردد نیروهای پیاده و سنگرهای مورد نیاز نیروهای دشمن احداث شده بود. دشمن با نصب تیر بار روی دو سر هلالی، آن را به دژی مستحکم تبدیل کرد که عبور از آن برای هر نیرویی دشوار بود .
خط ششم: خاکریزهای مقطع، به صورت حروف (ب) که در پشت آن ، مواضع تانک وتیربار ایجاد شده بود .
دشمن همچنین در این منطقه، موانعی به شرح زیر ایجاد کرده بود :
یک میدان مین به عمق 150 متر، سه ردیف سیم خاردار حلقوی زوجی، یک میدان مین به عمق 100 تا 150 متر، سیم خاردار فرشی به عرض 4 متر و میادین مین دیگر به عمق 30 متر. سنگرهای کمین نیز در فاصله های نامنظم بین خطوط دفاعی عراق وجود داشت. در کنار این، موانع زیر هم در داخل آب قرار داشت: شش ردیف سیم خاردار حلقوی ( سه ردیف پایین و سه ردیف بالا ) که توسط دستک مهار می شد، دو ردیف خورشیدی، یک ردیف سیم خاردار حلقوی و یک ردیف نبشی ضربدری که با یک ردیف سیم خاردار حلقوی ترکیب شده بود. عمق آب نیز در این قسمت حدودا 70 سانتیمتر بود. دشمن به دلیل قابل استفاده نبودن این سطح از آب برای نیروی پیاده و قایق، در حفظ این عمق اصرار داشت.
منبع: شمیم عشق
نظر شما
